İŞÇİLERİN BİLMESİ GEREKEN YASAL HAKLARI

İşçilerin çalışma hayatında bilmesi gereken temel haklar, Türkiye’de başta 4857 sayılı İş Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve ilgili diğer mevzuatlarla güvence altına alınmıştır. İşte her işçinin mutlaka bilmesi gereken başlıca haklar:

1. İş Sözleşmesi Hakkı

İşçi ile işveren arasında yazılı veya sözlü iş sözleşmesi yapılmalıdır. Belirli süreli ya da belirsiz süreli olabilir.

Ancak işe alınmak bir sözleşme olarak kabul edilir.

2. Asgari Ücret Hakkı

Devlet tarafından yılda en az bir kez belirlenen asgari ücretin altında ücret ödenemez.

2025 yılı için geçerli brüt ve net asgari ücret tutarlarını güncel olarak takip etmek gerekir.

Bunu bilmeyen yoktur ama asgari ücret altında çalışan işçiler vardır. Patron işçinin ücretini bankaya yatırır zorunlu olduğu için. Ancak bir miktarını elden geri alır. Her iki durumda suçtur ama böyledir...

3. Sigorta Hakkı

İşveren, işçiyi işe başladığı ilk günden itibaren sigortalı yapmak zorundadır.

Sigorta primleri düzenli yatırılmalı; işçi sağlık hizmetlerinden yararlanabilmeli, emeklilik hakkı kazanmalıdır.

Sigortasız çalışan işçi yok mu? Var.

4. İş Güvencesi ve Haksız Fesihte Tazminat

Belirsiz süreli çalışan ve en az 6 ay kıdemi olan işçiler, haklı bir neden olmadan işten çıkarılamaz.

Haksız fesih durumunda işçi, işe iade davası açabilir ve kıdem + ihbar tazminatı talep edebilir.

Patron için sebep aramaya gerek yoktur. Tazminatsız işçiyi işten atar. İşçi hakkını mahkemede arasın.

5. Kıdem ve İhbar Tazminatı Hakkı

En az 1 yıl çalışmış işçi, işveren tarafından haksız şekilde işten çıkarılırsa kıdem tazminatına hak kazanır.

İşveren fesih durumunda, işçiye önceden haber vermezse ihbar tazminatı öder.

Ben bilmem kanun manun, git mahkemede hakkını ara...

6. Haftalık Çalışma Süresi ve Fazla Mesai Hakkı

Haftalık çalışma süresi en fazla 45 saattir.

Fazla mesai yapılması durumunda, her saat için %50 zamlı ücret ödenmelidir.

Yıllık fazla mesai süresi 270 saati geçemez (istisnalar hariç).

Çalışma hayatında en fazla uyulmayan işçilerin bu hakkıdır. Turizm işçileri için 10 gün çalıştıktan sonra 1 gün izin haftalık tatil hakkı getirildi... Ses yok. Bu yasa bu sessizliğin kaşısında diğer işkolları içinde de yayılır.

7. Yıllık Ücretli İzin Hakkı

İşçiler, aynı iş yerinde en az 1 yıl çalıştıktan sonra yıllık ücretli izin hakkı kazanır.

1-5 yıl: 14 gün

5-15 yıl: 20 gün

15 yıl ve üzeri: 26 gün

(18 yaş altı ve 50 yaş üstü işçiler için asgari izin süresi: 20 gün)

İşverenin keyfine göre uygulanır yada uygulanmaz. Yıl ne olursa olsun izin 15 günü geçmez. Hatta bir haftadan fazla izin kullandırılmaz. Geri kalan tamam tamam, onun parasını alırsın. Belki...

8. Resmî Tatil ve Bayram Tatili Hakkı

Resmî tatillerde çalışmak zorunda bırakılan işçilere, çalıştıkları gün için ayrıca 1 yevmiye daha ücret ödenmelidir.

Ne yevmiyesi? Maaş ödüyorum.

9. İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkı

Her işçi, sağlıklı ve güvenli bir iş ortamında çalışmayı anayasal hak olarak kullanır.

İşveren, gerekli iş güvenliği önlemlerini almak zorundadır.

Riskli durumlarda çalışmaktan kaçınma hakkı vardır.

Kapı orada. Beyim başka derdin var mı?

10. Mobbing ve Tacize Karşı Koruma

İş yerinde psikolojik taciz (mobbing), cinsel taciz gibi durumlarda işçinin haklı fesih ve tazminat hakkı vardır.

İşveren bu durumları önlemekle yükümlüdür.

Herkes kendinden sorumludur. Koru kendini…

11. Kadın İşçilerin Hakları

Hamilelik, doğum izni (8+8 hafta), süt izni (günde 1.5 saat), kreş hakkı gibi özel düzenlemeler mevcuttur.

Kadın işçilere cinsiyet ayrımcılığı yapılamaz.

Doğum yapacaksan çalışmayacaksın...

12. İşe İade Davası Açma Hakkı

İşten çıkarılan işçi, fesih bildiriminin tebliğinden itibaren 1 ay içinde arabulucuya, ardından dava açabilir.

Paran varsa açarsın dava.

13. İş Arama İzni

İşveren işçiyi işten çıkarırken, işçiye günde 2 saat iş arama izni vermek zorundadır.

Oldu. Güle güle sana.

14. Sendikaya Üye Olma ve Toplu Pazarlık Hakkı

İşçiler, sendikalara üye olabilir, toplu sözleşme hakkını kullanabilir.

Bu nedenle işten çıkarılmak veya baskı görmek hukuka aykırıdır.

Yasaları tanımam. İşçide bu hakkını kullanmak için mücadele etmeyince diğer yasal haklarını kullanamıyor.

Gördüğünüz gibi kullanmadığı sürece işçilerin hakları vardır...

Ama buna şu biçimde bakmamız gerekir. İşçiler yazılı haklarını ve daha fazlası için mücadele etmediği sürece hiçbir hakkı yoktur…

Miroğlu