Kıdem Tazminatı Sessizce Ortadan Kaldırılıyor

İşçiler geçmiş yıllarda emekli olunca emekli ikramiyeleri (kıdem tazminatları) ile ilgili olarak ev, araba alma düşünceleri olurdu.

İşçiler işten atılınca alamadıkları kıdem ihbar tazminatlarını alabilmek için günlerce aylarca hatta yıllarca varsa sendikalarıyla, yoksa mücadelelerine sahip çıkanlarla eylemler yapıyordu.

Yine sendikalar, partiler kıdem tazminatını gasp ettirmeyeceğiz eylemleri, mitingler düzenliyordu.

Onlar çok geride kaldı.

Bakalım nasıl geride kalmış?

1. Kıdem İhbar Tazminatları Ne Zamandan Beri Var?

Kıdem Tazminatı:

Türkiye'de kıdem tazminatının hukuki temeli 1936 tarihli 3008 sayılı İş Kanununa kadar uzanır.

Mevcut uygulama ise 1971 tarihli 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesine dayanmaktadır. Bu madde, 4857 sayılı yeni İş Kanunu (2003) yürürlüğe girmesine rağmen hala yürürlüktedir çünkü özel olarak kaldırılmamıştır.

İhbar Tazminatı:

İhbar tazminatı ise 1475 sayılı kanunla birlikte uygulamaya girmiştir.

Bugün için yasal dayanağı 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesidir.

2. Nasıl Hak Edilir?

Kıdem Tazminatı:

İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için:

Aynı işverene bağlı en az 1 yıl çalışmış olması gerekir.

İş akdinin:

İşveren tarafından haksız nedenle feshedilmesi (örn. kod 4),

İşçi tarafından haklı nedenle feshedilmesi (örn. mobbing, ücret ödenmemesi),

Askerlik,

Emeklilik,

Kadın işçilerde evlilik nedeniyle bir yıl içinde fesih,

Ölüm gibi sebeplerle sona ermesi gerekir.

İhbar Tazminatı:

Taraflardan biri, iş akdini önceden bildirmeksizin ve geçerli neden olmadan feshederse, karşı tarafa ihbar süresine denk gelen ücret tutarında tazminat öder.

Bildirim süreleri:

0–6 ay çalışan → 2 hafta

6 ay–1.5 yıl çalışan → 4 hafta

1.5 yıl–3 yıl çalışan → 6 hafta

3 yıldan fazla çalışan → 8 hafta

Bunların hepsi azda olsa bilinen konulardır.

3. Neye Göre Hesaplanır?

Kıdem Tazminatı:

İşçinin brüt ücreti esas alınır.

Her yıl için 30 günlük brüt ücret kadar kıdem tazminatı ödenir.

Son ay brüt ücret + sosyal haklar (yol, yemek, ikramiye vs.) dahil edilir.

İhbar Tazminatı:

İhbar süresine karşılık gelen giydirilmiş brüt ücret üzerinden hesaplanır.

Kesintiler yapılmadan brüt üzerinden hesap yapılır; ardından vergi ve SGK kesintileri düşülür.

4. Kıdem Tazminatı Tavanı Neye Göre Belirlenir?

Kıdem tazminatının üst sınırı, yani tavanı, devlet memurlarına ödenen en yüksek emekli ikramiyesine göre belirlenir.

Tavan, her yıl Ocak ve Temmuz aylarında, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanır.

Örnek: 2025 Temmuz - Aralık dönemi için tavan: 53.919,68 TL (örnektir, güncel tutar değişebilir).

5. Neden Her Geçen Gün Düşüş Eğilimindedir?

Enflasyonun altında kalan artışlar, tazminatın alım gücünü düşürüyor.

Tavan uygulaması, özellikle yüksek maaşlı çalışanların alacağı tazminatı sınırlıyor.

İşverenlerin teşvikiyle yapılan işten çıkış kod oyunları işçilerin hak kaybına neden oluyor.

Kıdem tazminatı fonu tartışmaları, gelecekte bu hakkın güvencesizleşeceğine dair endişe yaratıyor. Ancak kıdem tazminatı fonu artık gündemde değil gibi...

6. Kıdem Tazminatı Tavanı Nasıl Düşük Bırakıldı?

Kıdem tazminatı tavanı, en yüksek devlet memuruna bir yıl için ödenen emekli ikramiyesine endeksli.

2023’te Temmuz’da yapılan 8.077 TL’lik seyyanen zam, emekli ikramiyesine yansıtılmadı.

Çünkü emekli ikramiyesi; memur maaş katsayısına, ek göstergelere dayalı hesaplanıyor. Seyyanen zam, bu hesaplama içinde yer almadı.

Dolayısıyla emeklilik ikramiyesi beklenenden düşük kaldı, bu da kıdem tazminatı tavanının da olması gerekenden daha düşük olmasına yol açtı.

2023 temmuz ayında yapılan 8.077 TL’lik Seyyanen zam memur maaş katsayısına dahil edilmediği için;

Kıdem tazminatı tavanı ciddi biçimde baskılanmış oldu.

İşçilerin tavanı aşan maaşlara karşılık gelen kıdem tazminatı kayıplara uğradı.

Bu AKP'nin kıdem tazminatını doğrudan kaldırmak yerine zamana yayarak ortadan kaldırma politikasıdır.

Kıdem tazminatını gasp ettirmeyceğiz diye sokağa inenleride sokaktan geri çekmek için bir taktiktir.

Eğer 2023 Temmuz ayında yapılan seyyanen zam, memur maaş katsayısına tam olarak yansıtılsaydı, bu durum kıdem tazminatı tavanını da yukarı çekerdi.

Şöyle ki;

2025 Temmuz için tahmini kıdem tazminatı tavanı yaklaşık: 78.128 TL olurdu.

Haklı olarak sorabilirsiniz. Bu rakam nasıl hesaplandı?

2023 Temmuz resmi tavanı: 23.489,83 TL

Üzerine seyyanen zam eklenmiş varsayalım: 23.489,83 + 8.077 = 31.566,83 TL

2023–2025 arası kabaca %65 ve %50’lik enflasyon artışı varsayımıyla:

31.566,83 × 1,65 × 1,50 =78.128 TL...

Güncel kıdem tazminatı tavanı ile olması gereken kıdem tazminatı tavanı arasında ki fark 24.208,33 TL’lik işçilerin aleyhine oluştu.

İşçilerin kaybı bu kadar açık.

Peki neden 'kıdem tazminatını gasp ettirmeyeceğiz' eylemleri yok?

Çünkü...

Cevabı ben vermeyeyim. Yazıyı buraya kadar okuyan herkes biliyordur...

Miroğlu